Óc Eo – Ba Thê: Hành trình chinh phục danh hiệu Di sản văn hóa thế giới
(TITC) – Vào ngày 4/9, tại Hà Nội, UBND tỉnh An Giang đã tổ chức Hội nghị khoa học nhằm đánh giá và góp ý bản thảo Hồ sơ đề cử cùng kế hoạch quản lý Khu di tích khảo cổ Óc Eo – Ba Thê, hướng đến mục tiêu được UNESCO công nhận là Di sản văn hóa thế giới.
Chủ trì hội nghị là Thứ trưởng Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch Hoàng Đạo Cương, cùng ông Lê Trung Hồ – Phó Chủ tịch UBND tỉnh An Giang, Trưởng Ban xây dựng Hồ sơ, và GS.TS Đặng Văn Bài – Phó Chủ tịch Hội đồng Di sản quốc gia. Hội nghị thu hút sự tham gia của nhiều nhà khoa học, chuyên gia và nhà quản lý.
Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương chủ trì Hội nghị. Anh: internet
Khu di tích khảo cổ Óc Eo – Ba Thê, nằm tại thị trấn Óc Eo, huyện Thoại Sơn, tỉnh An Giang, có diện tích bảo tồn khoảng 433,1 ha, bao gồm khu vực sườn và chân núi Ba Thê (144 ha) và cánh đồng Óc Eo (289 ha). Đây là một trong những dấu tích quan trọng của nền văn minh Óc Eo, từng là trung tâm giao thương sầm uất của vương quốc Phù Nam từ thế kỷ I đến VII.
Di tích này là một quần thể phức hợp với các khu cư trú, kiến trúc tôn giáo, xưởng thủ công, hệ thống kênh đào cổ và khu mộ ang. Các nghiên cứu khảo cổ, đặc biệt từ công trình của Pierre-Yves Manguin, chia quá trình phát triển của di tích thành ba giai đoạn chính:
Thời kỳ hình thành (thế kỷ I TCN – III SCN): Các di chỉ cư trú xuất hiện, phản ánh một cộng đồng định cư ổn định. Tầng văn hóa chứa nhiều di vật như gốm, gỗ và than tro, cho thấy hoạt động sản xuất nông nghiệp và thủ công phát triển.
Thời kỳ đỉnh cao (thế kỷ IV – VII): Khu di tích đạt đến sự thịnh vượng với quy mô lớn, kiến trúc gạch đá dày đặc, hệ thống thành – hào bao quanh “thành phố Óc Eo” và các loại mộ ang đa dạng (mộ gạch, mộ chum, mộ hỏa ang).
Thời kỳ chuyển đổi (thế kỷ VII – XII): Không gian đô thị suy giảm, kiến trúc mang dấu ấn tiền Angkor với đá hoa cương và gạch tái sử dụng, phản ánh sự chuyển giao quyền lực từ Phù Nam sang Chân Lạp.
Óc Eo – Ba Thê là minh chứng cho một trung tâm đô thị cổ đại phức hợp, tồn tại hơn 1.000 năm từ cuối thế kỷ trước Công nguyên đến thế kỷ XII. Điểm nổi bật là mô hình đô thị – cảng ven biển, thích nghi với địa hình ngập nước ở hạ lưu sông Mê Kông. Hệ thống kênh đào, tiêu biểu như kênh Lung Lớn, kết nối đô thị với vùng cửa biển, tạo nên một cảng thị quốc tế với bố cục quy hoạch ô bàn cờ hiếm thấy trong khu vực.
Di tích Linh Sơn Nam thuộc Khu di tích Óc Eo – Ba Thê. Ảnh: internet
Theo GS.TS Đặng Văn Bài, Óc Eo – Ba Thê không chỉ là di sản lịch sử mà còn là cầu nối văn minh, phản ánh sự giao thoa kinh tế, văn hóa và chính trị giữa các khu vực.
Tại hội nghị, ông Lê Trung Hồ cho biết tỉnh An Giang đã hoàn thành giai đoạn đầu trong quá trình xây dựng hồ sơ đề cử UNESCO. Tỉnh cam kết phối hợp với các cơ quan chuyên môn và tổ chức quốc tế để hoàn thiện hồ sơ khoa học, đảm bảo tính thuyết phục. Mục tiêu là nộp bản thảo hồ sơ trước ngày 30/9/2025 và hồ sơ chính thức trước ngày 1/2/2026.
Ông Hồ nhấn mạnh: “Nếu được UNESCO công nhận, Óc Eo – Ba Thê sẽ trở thành niềm tự hào không chỉ của Việt Nam mà còn là sự ghi nhận quốc tế đối với giá trị văn hóa, lịch sử và khảo cổ của Nam Bộ.”
Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương cho biết, vào ngày 30/7, An Giang đã tổ chức Hội thảo khoa học quốc tế để tham vấn về giá trị nổi bật toàn cầu (OUV) và tiêu chí đề cử. Hội nghị lần này là bước tiến quan trọng để hoàn thiện hồ sơ, với sự đóng góp ý kiến từ các chuyên gia trong và ngoài nước, đặc biệt về tiêu chí II (sự giao thoa giá trị nhân văn) và III (minh chứng độc đáo về một nền văn minh) của UNESCO.
Khu di tích Óc Eo – Ba Thê mang trong mình tiềm năng vượt trội để được công nhận là Di sản văn hóa thế giới. Các chuyên gia đánh giá di tích này là hình mẫu tiêu biểu của một cảng thị cổ Đông Nam Á, minh chứng sống động cho sự giao lưu văn hóa Đông – Tây, và là dấu ấn rực rỡ của nền văn minh châu thổ giàu sáng tạo.
Di tích đáp ứng các tiêu chí giá trị nổi bật toàn cầu của UNESCO:
Sự giao thoa văn hóa: Thể hiện sự kết nối đặc biệt giữa các giá trị nhân văn qua kiến trúc, công nghệ, nghệ thuật đền tháp và quy hoạch đô thị độc đáo.
Minh chứng văn minh: Là bằng chứng hiếm có về một nền văn minh đã mất, với hơn 1.000 năm phát triển liên tục, từ đô thị sơ khai đến cảng thị quốc tế.
Mô hình cư trú đặc thù: Đại diện cho cách con người khai thác đất đai và biển cả, thích nghi linh hoạt với môi trường ngập nước, đồng thời phản ánh sự tương tác bền vững giữa con người và thiên nhiên trong bối cảnh dễ bị tổn thương bởi biến đổi môi trường.
Thứ trưởng Hoàng Đạo Cương nhấn mạnh rằng hồ sơ đề cử Óc Eo – Ba Thê không chỉ mang ý nghĩa khoa học mà còn là một cột mốc văn hóa và chính trị, khẳng định vị thế của Việt Nam trên bản đồ di sản toàn cầu. Ông kêu gọi các nhà khoa học và chuyên gia tiếp tục đóng góp ý kiến sắc sảo, giúp tỉnh An Giang hoàn thiện hồ sơ với chất lượng cao nhất, đảm bảo đúng tiến độ. Với những giá trị độc đáo và tầm vóc quốc tế, Óc Eo – Ba Thê hứa hẹn sẽ trở thành một biểu tượng văn hóa mới, góp phần tôn vinh di sản nhân loại.
Trung tâm Thông tin du lịch
