Vĩnh Phúc: Phát huy giá trị di sản văn hóa trong đời sống đương đại
Nhận thức rõ di sản văn hóa là một trong những nguồn lực trong phát triển, tạo nên một xã hội phát triển hài hòa, nhân văn và có bản sắc, những năm qua, tỉnh Vĩnh Phúc đã có nhiều nỗ lực trong kế thừa, khai thác, phát huy giá trị di sản văn hóa; quan tâm đầu tư, trùng tu, tôn tạo, phát huy hiệu quả giá trị của các di tích; bảo vệ, lưu giữ, trao truyền các giá trị di sản văn hóa phi vật thể. Qua đó, không chỉ đáp ứng nhu cầu văn hóa, tín ngưỡng của Nhân dân mà còn tạo đà cho sự phát triển du lịch nói riêng, kinh tế – xã hội của tỉnh nói chung.
Quan tâm bảo tồn, tôn tạo đúng mức
Với bề dày truyền thống lịch sử, văn hóa được hình thành, bồi đắp trong suốt chiều dài hàng nghìn năm dựng nước và giữ nước của dân tộc, Vĩnh Phúc có một kho tàng di sản văn hóa vật thể và phi vật thể vô cùng phong phú, đa dạng. Hiện, toàn tỉnh có hơn 1.300 di tích, trong đó có hơn 530 di tích đã được xếp hạng với 4 di tích – cụm di tích quốc gia đặc biệt, hơn 60 di tích quốc gia và hơn 460 di tích cấp tỉnh. Điểm nổi bật của hệ thống di tích lịch sử của tỉnh là mật độ dầy đặc, đa dạng về loại hình và được phân bố đều ở các địa phương, thể hiện sự tri ân, tôn thờ các vị anh hùng đã có công dựng nước, giữ nước. Nhiều di tích có giá trị về lịch sử, kiến trúc, nghệ thuật, khoa học tiêu biểu đã trở thành điểm đến quen thuộc đối với du khách thập phương như: Khu di tích lịch sử và danh thắng Tây Thiên, huyện Tam Đảo; di tích khảo cổ học Đồng Đậu, đền Thính, huyện Yên Lạc; tháp Bình Sơn, huyện Sông Lô; đình Thổ Tang, đền Phú Đa, huyện Vĩnh Tường; đền thờ Trần Nguyên Hãn, huyện Lập Thạch… Cùng với đó là gần 600 di sản văn hóa phi vật thể với 3 di sản được UNESCO ghi danh di sản văn hóa đại diện nhân loại (hát Ca trù, thực hành tín ngưỡng thờ Mẫu Tam phủ của người Việt, nghi lễ và trò chơi Kéo Song) và 7 di sản văn hóa được đưa vào danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia (hát Ca trù, Kéo Song, lễ hội đền Ngự Dội, hát Soọng cô của người Sán Dìu, hát Trống quân Đức Bác, tín ngưỡng thờ Quốc Mẫu Tây Thiên và lễ hội truyền thống xã Đại Đồng). Gắn bó chặt chẽ với hệ thống di tích lịch sử là những lễ hội truyền thống, phong tục tập quán, nghệ thuật dân gian của cộng đồng 41 dân tộc đang sinh sống trên địa bàn và hàng chục làng nghề truyền thống được hình thành cách đây hàng trăm năm, được Nhân dân địa phương duy trì và phát triển, tạo nên một tổng thể văn hóa đa dạng, phong phú, đậm đà bản sắc, trở thành nguồn lực quan trọng phát triển kinh tế – xã hội của tỉnh nói chung và phát triển du lịch nói riêng.
Lễ hội Tây Thiên là nơi để du khách tìm đến nhằm giáo dục truyền thống yêu nước, khơi dậy lòng tự hào, tự tôn dân tộc
Kế thừa, khai thác, phát huy giá trị di sản văn hóa, những năm qua, tỉnh đã có nhiều nỗ lực trong việc phát huy giá trị các di sản văn hóa thông qua việc quan tâm bảo quản, khai thác và tu bổ, chống xuống cấp các di tích lịch sử, văn hóa đã được xếp hạng. Từ năm 2020 đến nay, tỉnh đã thực hiện tu bổ, tôn tạo, sửa chữa bằng nguồn xã hội hóa 72 di tích với tổng kinh phí hơn 124 tỷ đồng. Việc tôn tạo, tu bổ di tích được sự hướng dẫn, quản lý chặt chẽ của cơ quan chức năng, bảo đảm gìn giữ những giá trị lịch sử, văn hóa truyền thống vốn có của di tích. Theo danh mục phê duyệt, giai đoạn 2023 – 2025, toàn tỉnh sẽ có 82 di tích lịch sử được hỗ trợ kinh phí để trùng tu, tôn tạo theo Nghị quyết số 14 của HĐND tỉnh. Bên cạnh đó, tỉnh cũng đã ban hành và triển khai hiệu quả Đề án “Bảo tồn và phát huy giá trị di tích khảo cổ học Đồng Đậu giai đoạn 2023 – 2025, định hướng đến năm 2030”; Đề án “Bảo vệ và phát huy giá trị di sản văn hóa phi vật thể tín ngưỡng thờ Mẫu Tây Thiên, giai đoạn 2022 – 2025, định hướng đến năm 2030”. Năm 2024, 2 quy hoạch bảo quản, tu bổ, phục hồi Di tích lịch sử và kiến trúc – nghệ thuật quốc gia đặc biệt đối với đình Thổ Tang và tháp Bình Sơn cũng đã được Chính phủ phê duyệt. Thực hiện chỉ đạo của UBND tỉnh, từ đầu năm đến nay, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã thực hiện công tác hỗ trợ đầu tư tu bổ 52 di tích theo Nghị quyết số 14 của HĐND tỉnh sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị quyết số 71 của HĐND tỉnh quy định cơ chế hỗ trợ đầu tư, tu bổ hệ thống di tích lịch sử văn hóa được xếp hạng; thực hiện công tác tu bổ chống xuống cấp theo Kế hoạch số 175 của UBND tỉnh về việc thực hiện tu bổ, chống xuống cấp di tích đã xếp hạng trên địa bàn tỉnh giai đoạn 2021 – 2025 đối với 15 di tích.
Song song với nhiệm vụ tu bổ, tôn tạo di tích, những năm qua, các sở, ngành, địa phương trong tỉnh đã tích cực quảng bá các giá trị di sản văn hóa, quan tâm đầu tư xây dựng, nâng cấp, phát triển kết cấu hạ tầng gắn liền với hệ thống di sản, di tích, làng nghề; chú trọng khai thác, đưa các giá trị văn hóa truyền thống thành các sản phẩm, dịch vụ đặc trưng. Nhờ đó, nhiều lễ hội, phong tục truyền thống được phục dựng; nhiều làng nghề và ngành nghề truyền thống đã và đang được khôi phục, phát triển, góp phần giải quyết việc làm, nâng cao thu nhập cho người dân. Đặc biệt, việc xây dựng các Làng văn hóa kiểu mẫu thời gian qua không chỉ thể hiện sự quan tâm sâu sắc của tỉnh đối với sự nghiệp văn hóa mà còn góp phần giúp các địa phương bảo tồn, kiến tạo không gian văn hóa. Từ chủ trương xây dựng Làng văn hóa kiểu, nhiều khu di tích lịch sử, lễ hội truyền thống đã được khôi phục, bảo tồn. Đến nay, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đã ban hành quyết định phê duyệt phương án phục dựng, bảo tồn, phát huy 12 lễ hội truyền thống; bàn giao phương án tổ chức lễ hội cho UBND cấp xã nơi xây dựng Làng văn hóa kiểu có lễ hội trong danh mục kiểm kê để thực hiện. Đồng thời, phối hợp các huyện kiểm tra, chỉ đạo, hướng dẫn công tác chuẩn bị và công tác tổ chức lễ hội tại các Làng văn hóa kiểu mẫu theo phương án tổ chức lễ hội được phê duyệt bảo đảm theo quy định. Hiện, các lễ hội truyền thống đã được tổ chức tại các Làng văn hóa kiểu mẫu. Ngoài ra, Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch đang chỉnh sửa, bổ sung, hoàn thiện hồ sơ báo cáo đề xuất chủ trương đầu tư đối với 10 di tích lại các Làng văn hóa kiểu mẫu.
Làm gì để phát huy giá trị di sản văn hóa?
Mặc dù công cuộc bảo tồn và phát huy giá trị di sản văn hóa của tỉnh đã đạt được nhiều thành tựu quan trọng, góp phần bảo vệ, lưu giữ, trao truyền các giá trị văn hóa truyền thống, tuy nhiên, công tác quản lý, bảo vệ di sản văn hóa ở một số địa phương còn chưa chặt chẽ, vẫn còn di tích, di sản chưa được quan tâm bảo tồn, tôn tạo đúng mức, chưa phát huy được hết giá trị. Ngoài ra, công tác tu bổ, tôn tạo, chống xuống cấp các di tích lịch sử văn hóa vẫn chưa đáp ứng yêu cầu thực tế. Một số di tích trên địa bàn tỉnh xuống cấp nhanh dưới tác động của thời tiết, khí hậu, thiên tai và các tác nhân xâm hại khác. Thực trạng một số di tích (đặc biệt là di tích cấp tỉnh), kiểu dáng kiến trúc và hiện trạng không theo lối kiến trúc truyền thống, do đó còn khó khăn trong việc đề xuất phương án kiến trúc trong quá trình lập dự án tu bổ, tôn tạo. Trong khi đó, nhận thức của một bộ phận cán bộ quản lý, người dân địa phương và doanh nghiệp về vai trò của di sản văn hóa, vai trò công tác bảo tồn và phát huy di sản văn hóa, tài nguyên du lịch phục vụ phát triển kinh tế – xã hội vẫn còn hạn chế; việc huy động nguồn lực xã hội hóa cho trùng tu, bảo tồn, tôn tạo di tích còn thấp, gặp nhiều khó khăn.
Đình Phú Hạnh, xã Thượng Trưng, huyện Vĩnh Tường được tu bổ, tôn tạo khang trang từ nguồn xã hội hóa
Để các di sản văn hóa trở thành địa chỉ đỏ giáo dục truyền thống và điểm đến hấp dẫn của khách du lịch, tỉnh tiếp tục triển khai thực hiện có hiệu quả các quy định của Nhà nước về Luật Du lịch, Luật Di sản, các văn bản của Trung ương và nghị quyết của HĐND; quan tâm bảo tồn, tu bổ, tôn tạo các di tích lịch sử, di tích được xếp hạng trên địa bàn tỉnh; tập trung nâng cao chất lượng, giá trị sản phẩm du lịch dựa trên các giá trị văn hóa truyền thống; quan tâm phát triển làng nghề, lễ hội truyền thống gắn với hoạt động du lịch. Dựa trên nền tảng tài nguyên văn hóa dân gian, tỉnh tiếp tục đẩy mạnh tuyên truyền, quảng bá, làm nổi bật các giá trị di sản, văn hóa, lịch sử của tỉnh để thu hút khách du lịch tới tham quan, phát triển du lịch cộng đồng, từ đó thu hút đầu tư của các thành phần kinh tế vào hoạt động phát triển du lịch, dịch vụ; thu hút đầu tư, phát triển các loại hình du lịch cộng đồng tại các di tích trọng điểm, vừa thu hút khách du lịch, vừa bảo tồn văn hóa truyền thống, nâng cao đời sống vật chất, văn hóa, tinh thần cho người dân. Đồng thời, triển khai hiệu quả các chính sách phát triển du lịch theo Nghị quyết số 06 của HĐND tỉnh quy định một số chính sách đặc thù hỗ trợ xây dựng Làng văn hóa kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, giai đoạn 2023 – 2030 và Nghị quyết số 08 của HĐND tỉnh thông qua Đề án xây dựng Làng văn hóa kiểu mẫu trên địa bàn tỉnh Vĩnh Phúc, giai đoạn 2023 – 2030.
Phùng Hải
Cổng TTĐT tỉnh Vĩnh Phúc – vinhphuc.gov.vn
