Phú Yên: Người Ê Đê giữ gìn nghề đan đát truyền thống

Nghề đan đát truyền thống của người Ê đê ở xã Suối Trai, huyện Sơn Hòa (Phú Yên) đã tồn tại qua nhiều thế hệ và được lưu giữ cho đến ngày nay. Để bảo tồn và phát huy nghề truyền thống này, nhiều giải pháp đã được triển khai.

Được xem là người đan đát giỏi nhất ở thôn Hoàn Thành, xã Suối Trai, hằng ngày, ngoài thời gian lên rẫy, hễ rảnh lúc nào thì già làng Ma Hoan lại lên rừng kiếm những cây tre, nứa già về làm các vật dụng như gùi, rá, thúng…

Già Ma Hoan chia sẻ: Trước đây, cuộc sống còn khó khăn, những vật dụng phục vụ nhu cầu sinh hoạt hàng ngày đều phải tự làm lấy nên hầu như ai cũng biết nghề đan đát.

Tại thôn Thống Nhất, xã Suối Trai, nhiều năm qua, ông Nay Quý vẫn duy trì thực hiện để có được những sản phẩm thủ công dùng trong gia đình và trao đổi với bà con trong thôn.

“Nghề đan đát không khó, nhưng muốn làm ra những sản phẩm đẹp, đòi hỏi phải có tính cần cù, chịu khó, cộng với chút khéo tay thì mới có thể nắm vững các kỹ thuật đan đát và tự tay đan những vật dụng cần thiết cho gia đình mình dùng”. Già làng Ma Hoan

Theo ông Quý, ông được cha truyền nghề đan đát lúc 13 tuổi và được dạy từ cách chuốt từng sợi mây, thanh tre, nan lồ ô đến công đoạn luồn mây quai gùi, lận nan tre, lồ ô để làm vành nia, thúng…

“Đối với đồng bào dân tộc Ê Đê, chiếc gùi còn là vật dụng chứa đựng tài sản như: Cong, kiềng, ênh thổ cẩm… Chiếc gùi đan rất công phu, chọn nguyên vật liệu thật kỹ. Mây phải mây mật, lồ ô già chẻ ra đem ngâm nước bùn hơn một tháng, sau đó vớt lên hong lửa. Làm như vậy, chiếc gùi dùng vài chục năm vẫn còn tốt, giá trị chiếc gùi này có thể đổi lấy một con heo 40 – 50 kg”, ông Quý cho biết thêm.

Trong các ngày hội Văn hóa – Thể thao các dân tộc ở Suối Trai, nghề đan đát của người Ê Đê vẫn được chọn trình diễn tại Hội thi. Ảnh: Thiên Lý

Theo những người lớn tuổi tại Suối Trai, ngày xưa, đồng bào Ê Đê quanh năm làm rẫy để sinh sống nên rất cần những dụng cụ sản xuất và sinh hoạt bằng mây, tre đan.

Hiện nay, người già trong các làng biết đan không còn nhiều nữa. Người Ê Đê rất lo lắng nghề đan đát bị mai một giữa cuộc sống hiện đại này và mong muốn có một chính sách để gìn giữ nghề truyền thống của cha ông.

Trước nguy cơ mai một nghề truyền thống, thời gian qua, lãnh đạo xã Suối Trai luôn quan tâm, khích lệ các nghệ nhân sáng tạo những sản phẩm thủ công phục vụ cho cuộc sống sinh hoạt hàng ngày.

Bên cạnh đó, hằng năm tổ chức các ngày hội văn hóa thể thao các dân tộc tại địa bàn xã, nhằm bảo tồn nghề thủ công đan đát và các nghề truyền thống của đồng bào dân tộc Ê Đê trên địa bàn.

Điều đáng mừng là thời gian gần đây, có nhiều người tìm mua những sản phẩm từ đan đát về sử dụng trong sinh hoạt gia đình. Việc sử dụng những sản phẩm từ nguyên liệu có sẵn trong tự nhiên, giúp hạn chế sử dụng các sản phẩm bằng nhựa, góp phần gìn giữ, bảo vệ môi trường.

Anh Nguyễn Văn Tường, ở Tp. Tuy Hòa chia sẻ: Tôi thường xuyên về Suối Trai mua sản phẩm đan đát của bà con. Khách quan mà nói, những sản phẩm làm từ mây, tre của đồng bào Ê Đê không chỉ đẹp, bền, giá cả phải chăng, mà quan trọng là được làm từ chất liệu tự nhiên nên khi sử dụng tôi rất yên tâm. 

Để đáp ứng nhu cầu của người tiêu dùng, lãnh đạo xã Suối Trai khuyến khích, những người thợ đan đát làm ra những sản phẩm mẫu mã mới, phong phú, nhiều chủng loại phù hợp với nhu cầu sử dụng của người miền xuôi như: Rổ đựng rau, hộp đựng mỹ phẩm hay đèn trang trí…

Những sản phẩm làm từ mây, tre… của đồng bào Ê Đê không chỉ đẹp, bền, mà còn thân thiện với môi trường

Bên cạnh đó, làm các mặt hàng lưu niệm để bán cho khách du lịch. Từ đó, giúp những người thợ có thu nhập đảm bảo cuộc sống và làm họ gắn bó với  nghề truyền thống hơn.

Hiện nay, từ cấp ủy đến chính quyền địa phương luôn xác định, việc khôi phục và bảo tồn văn hóa truyền thống của đồng bào gắn với phát triển kinh tế, là một nhiệm vụ quan trọng. 

Theo UBND xã Suối Trai, địa phương sẽ tiếp tục tuyên truyền về ý nghĩa quan trọng trong việc bảo tồn nghề truyền thống để đồng bào tích cực tham gia bảo tồn, lưu giữ, phát huy. Đồng thời, quan tâm hơn nữa đến việc truyền nghề, dạy nghề cho những người trong độ tuổi lao động, thanh thiếu niên để nghề đan đát không bị mai một.

Phan Hiếu

Báo Văn hóa – baovanhoa.vn