Âm vang ngũ âm, vũ điệu chằn – Hồn Khmer trên đất Đồng Nai
(TITC) – Giữa miền đất Đồng Nai đa sắc tộc, đồng bào Khmer đã góp phần làm rực rỡ bức tranh văn hóa nơi đây bằng những di sản quý giá: nhạc ngũ âm và múa chằn. Đó không chỉ là nghệ thuật biểu diễn, mà còn là linh hồn của cộng đồng, được nuôi dưỡng qua nhiều thế hệ và thăng hoa trong từng mùa lễ hội.
Không gian tập luyện và các loại nhạc cụ trong dàn nhạc ngũ âm tại chùa Sóc Lớn (xã Lộc Hưng)
Thanh âm và vũ điệu từ ngàn xưa
Trong không gian lễ hội, khi tiếng trống ngân vang hòa cùng tiếng chiêng, tiếng kèn, người ta như bước vào một thế giới linh thiêng. Đó là nhạc ngũ âm, sự kết hợp hài hòa của năm chất liệu: gỗ, đồng, sắt, da và hơi. Mỗi nhạc cụ một sắc âm, nhưng khi hòa quyện lại tạo thành bản giao hưởng vừa uy nghiêm vừa mê hoặc, khơi dậy chiều sâu tâm linh trong đời sống cộng đồng.
Tại Đồng Nai, chùa Sóc Lớn ở xã Lộc Hưng được xem là cái nôi lưu giữ ngũ âm. Năm 2010, nhà chùa đã mời nghệ nhân từ Sóc Trăng về để ráp dàn nhạc và dạy lại cho bà con. Từ những bước đi ban đầu đầy khó khăn, nay Sóc Lớn đã xây dựng được ba đội nhạc ngũ âm với gần 30 thành viên. Họ không chỉ biểu diễn trong các lễ hội Khmer như Chol Chnam Thmay hay Ok Om Bok, mà còn tham gia nhiều hoạt động giao lưu văn hóa ở cấp huyện, cấp tỉnh. Nhờ vậy, tiếng ngũ âm từ ngôi chùa cổ kính này ngày càng vang xa, trở thành niềm tự hào của cộng đồng Khmer Đồng Nai.
Song hành cùng ngũ âm, múa chằn lại mở ra một thế giới thần thoại đầy màu sắc. Xuất phát từ sử thi Riêm Kê – phiên bản Khmer của Ramayana – múa chằn tái hiện cuộc chiến giữa thiện và ác. Trên sân khấu, người xem bị cuốn hút bởi những chiếc mặt nạ dữ dội, những bộ trang phục rực rỡ và từng động tác dứt khoát mà uyển chuyển. Nhân vật thần khỉ Hanuman, các vị hoàng tử, công chúa hay loài chằn ác đều hiện lên sống động, khắc họa thông điệp muôn đời: cái thiện luôn chiến thắng cái ác.
Đặc biệt, tại chùa Sóc Lớn, múa chằn được duy trì trong nhiều dịp lễ lớn. Những vũ điệu không chỉ mang tính biểu diễn, mà còn là nghi thức tâm linh, nhằm cầu an, trừ tà và gắn kết cộng đồng. Chính điều đó khiến múa chằn trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống tinh thần của người Khmer nơi đây.
Múa chằn chính là sự hòa quyện giữa trang phục sặc sỡ, mặt nạ biểu trưng cùng động tác múa dứt khoát, uyển chuyển mà mạnh mẽ
Ngọn lửa truyền đời
Trong guồng quay hiện đại, việc giữ gìn các loại hình nghệ thuật truyền thống là một thách thức lớn. Thế nhưng, đồng bào Khmer ở Đồng Nai, đặc biệt là tại chùa Sóc Lớn, đã kiên trì nuôi dưỡng và truyền dạy cho thế hệ trẻ. Các em nhỏ được hướng dẫn cách đánh trống, thổi kèn, gõ chiêng, cũng như cách hóa thân vào nhân vật trong múa chằn.
Không ít bạn trẻ chia sẻ niềm vui và tự hào khi được tham gia đội nhạc hay vũ đoàn múa chằn. Mỗi khi khoác lên mình bộ trang phục truyền thống, hay tự tay cất lên những âm thanh ngũ âm, họ như được nối liền với cha ông, với cội nguồn của dân tộc mình. Chính từ tình yêu ấy, di sản không chỉ được bảo tồn mà còn được thổi vào sức sống mới, hòa nhịp cùng hơi thở đương đại.
Nhạc ngũ âm và múa chằn vì thế không chỉ tồn tại trên sân khấu hay trong nghi lễ, mà đã trở thành mạch nguồn văn hóa nuôi dưỡng tinh thần cộng đồng Khmer Đồng Nai. Từ chùa Sóc Lớn, những thanh âm và vũ điệu ấy tiếp tục lan tỏa, làm giàu thêm bản sắc văn hóa vùng đất này, đồng thời khẳng định sức sống bền bỉ của một di sản phi vật thể quốc gia.
Âm vang ngũ âm, vũ điệu chằn – đó chính là hồn Khmer trên đất Đồng Nai. Và từ mái chùa Sóc Lớn, di sản ấy vẫn không ngừng tỏa sáng, minh chứng rằng: giữa những đổi thay của thời gian, có những giá trị văn hóa vẫn trường tồn, gắn kết cộng đồng và làm rạng ngời niềm tự hào dân tộc.
Trung tâm Thông tin du lịch
