Lễ mừng cơm mới của người Êđê ở xã Ea Hồ – Đắk Lắk
Cứ vào khoảng cuối tháng 10 đến tháng 11 hằng năm, đồng bào Êđê ở xã Ea Hồ (huyện Krông Năng) lại chọn một ngày tốt để tổ chức lễ mừng cơm mới. Năm nay lễ mừng cơm mới được tổ chức tại buôn Mngoan.
Từ sáng sớm, đồng bào Êđê các buôn trong xã đã mang đầy đủ lễ vật gồm gà, các sản vật của mùa vụ trong năm tề tựu về nhà cộng đồng buôn Mngoan để chuẩn bị cho buổi lễ. Chị H’Jun Mlô (ở buôn Năng) cho biết, trước đó 2 ngày, phụ nữ và thanh niên vào rừng tìm những nguyên liệu cần thiết để nấu các món ăn truyền thống.
Năm nay, chị em phụ nữ ở các buôn khác về tham dự lễ cũng đã chuẩn bị chế biến nhiều món đặc sản của đồng Êđê như thịt nướng, cà đắng cá khô… cùng các món chấm đặc trưng được làm từ gừng, cà đắng rừng, ớt…
Thầy cúng Y Grok M’lô ở buôn Mngoan (xã Ea Hồ, huyện Krông Năng) thực hiện nghi lễ cúng cơm mới.
Trước khi bắt đầu buổi lễ, thanh niên giúp già làng, trưởng buôn đặt đầu gà và một số loại ngũ cốc đặc trưng như lúa, ngô… vào dụng cụ Kmong (hình dáng giống rổ tre). Lúc này, đội cồng chiêng bắt đầu diễn tấu bài chiêng mừng cơm mới. Thầy cúng cũng chắt nước rượu cần đầu tiên vào bình hồ lô, mang ra đứng trước Kmong cùng lời khấn: “Ơ Yàng phía Đông, ơ Yàng phía Tây, ơ Yàng sông, Yàng núi, Yàng mưa… Nay lúa đã về, heo, gà đã mổ, rượu đã đầy ché; cơm đã đầy nong, nia; cồng chiêng tấu vọng buôn làng, núi rừng. Xin mời các đấng thần linh hãy cầm cần uống rượu, ăn cơm lúa mới vừa tuốt ngoài rẫy. Mong cho năm sau thu hoạch được nhiều hơn…”. Khi bài khấn kết thúc, phụ nữ của buôn sẽ là những người đầu tiên được mời uống rượu cần.
Để bản sắc văn hóa truyền thống không bị mai một, hằng năm xã đều trích kinh phí tái hiện, phục dựng các nghi lễ truyền thống như: lễ cúng bến nước, lễ mừng cơm mới…”. Bí thư Đảng ủy xã Ea Hồ H’Rô Ma Mlô
Ngoài các lễ vật trên, năm nào tổ chức lễ mừng cơm mới buôn Mngoan đều đưa 3 chiếc ché cổ có tuổi đời cả trăm năm là ché Tăng Êlô, ché Đôi và ché Túk Thak ra ngụ ý nhắc nhở bà con trong buôn phải biết trân quý, gìn giữ những vật cổ của buôn làng không được đánh mất. “Thông thường, lễ mừng cơm mới được tổ chức riêng trong mỗi gia đình, nhưng nhiều năm trở lại đây, đồng bào Êđê ở xã Ea Hồ thống nhất tổ chức một ngày lễ chung ở mỗi buôn (luân phiên), tạo không khí sôi nổi, vui tươi thắm tình đoàn kết, sau một năm lao động vất vả”, già làng Y Grok M’lô, thầy cúng của buôn Mngoan cho biết.
Một nét rất riêng trong lễ cúng mừng cơm mới của đồng bào Êđê ở xã Ea Hồ chính là phong tục xin “lộc” Yàng. Theo đó, trước khi bắt đầu buổi lễ, những phụ nữ uy tín trong buôn chuẩn khoảng 3 mâm sản vật ngon nhất, do chính người dân trồng được trong năm để mừng lễ cơm mới, như: mía, chuối, ngô, khoai, dưa gang… rồi đặt quanh những chiếc ché cổ. Khi những nghi thức của lễ cúng kết thúc, người phụ nữ lớn tuổi nhất trong buôn chọn một sản vật ngon nhất từ mâm lễ đưa cho một em bé ăn trước, rồi tất cả mọi người chọn phần “lộc” từ Yàng. Ai cũng vui vì chọn được món mình thích.
Bà con tham dự lễ cúng mừng cơm mới ở xã Ea Hồ (huyện Krông Năng) vui mừng chia lộc “Yàng”.
Chị H’Phi La Niê (ở buôn Mngoan) cho hay: “Phần “lộc” đầu tiên được người phụ nữ lớn tuổi cho trẻ em chính là lời cầu chúc sức khỏe từ Yàng, với mong muốn mọi người ai cũng được ban tặng sức khỏe và may mắn. Lúc này mọi người ăn uống vui chơi, múa hát thoải mái và cùng nối tay nhau bên ché rượu cần, cùng hát ay ray…”.
Xã Ea Hồ có 14 thôn, buôn với khoảng 2.900 hộ, 14.000 khẩu, trong đó có 9 buôn, đồng bào Êđê chiếm khoảng 70% dân số. Lễ cúng cơm mới của người Êđê mang đậm nét văn hóa truyền thống, gắn với sản xuất nông nghiệp. Vì vậy, từ trước đến nay, đồng bào Êđê luôn ý thức gìn giữ và phát huy giá trị tâm linh của lễ cúng trong đời sống hiện nay.
Gia Thịnh
Báo Đắk Lắk – baodaklak.vn – Đăng ngày 01/12/2024
