Đồng bào Khmer ở Đồng Nai giữ hồn tiếng mẹ đẻ giữa nhịp sống hiện đại
(TITC) – Trong bức tranh đa dạng văn hóa của đất nước Việt Nam với 54 dân tộc anh em, Đồng Nai như một “Việt Nam thu nhỏ” khi có tới 51 dân tộc cùng sinh sống. Đây vừa là sự may mắn, vừa là trách nhiệm của địa phương trong việc bảo tồn những di sản văn hóa quý báu. Giữa dòng chảy hội nhập, ngôn ngữ – linh hồn của văn hóa dân tộc – đang đứng trước nhiều thách thức. Với cộng đồng Khmer tại Đồng Nai, các ngôi chùa Nam tông đã và đang trở thành những “ngôi trường đặc biệt”, âm thầm giữ gìn tiếng nói, chữ viết và bản sắc văn hóa cho thế hệ trẻ.
Lớp dạy tiếng Khmer cho các em nhỏ tại chùa Bồ Đề Tông, xã Tân Tiến
Những lớp học tiếng Khmer được duy trì tại các chùa không chỉ đơn thuần dạy chữ mà còn khơi dậy niềm tự hào dân tộc. Tại chùa Bồ Đề Tông (xã Tân Tiến), dù mới thành lập và cơ sở vật chất còn thiếu thốn, các sư thầy đã ưu tiên mở lớp dạy chữ Khmer. Gần 50 học viên từ nhỏ đến lớn tuổi đã đến theo học. Với họ, việc viết lại từng nét chữ, phát âm từng âm tiếng mẹ đẻ không chỉ là học ngôn ngữ mà còn là hành trình tìm về cội nguồn. Đại đức Sơn Hoàng Sướng chia sẻ: “Ngôn ngữ Khmer không chỉ giúp bà con dễ dàng giao tiếp, mà còn là chiếc chìa khóa mở ra kho tàng văn học, lịch sử và triết lý nhân sinh của cha ông”.
Một trong những điểm sáng nổi bật là chùa Sirivansa (chùa Miên) tại phường Bình Phước, nơi duy trì lớp dạy tiếng Khmer đều đặn chiều thứ Hai đến thứ Bảy, suốt hơn một thập kỷ qua. Những buổi học vang lên giọng đọc bảng chữ cái, âm điệu mới mẻ nhưng đầy thân thương của gần 30 em nhỏ từ 8 đến 16 tuổi. Lớp học không chỉ trang bị kiến thức mà còn là không gian văn hóa, nơi trẻ em được tiếp xúc với truyền thống, với các giá trị tinh thần của cộng đồng mình. Em Trương Thị Diễm My, 14 tuổi, chia sẻ niềm vui: “Chỉ sau một tháng, em đã có thể đọc và viết nhiều chữ Khmer. Em thấy mình hiểu hơn về dân tộc và càng tự hào khi biết mình có một ngôn ngữ riêng”.
Nếu như chùa Miên duy trì lớp học quy mô nhỏ thì chùa Wat Phum Thom (chùa Sóc Lớn) ở xã Lộc Hưng lại được xem như “ngôi trường Khmer” lớn nhất tỉnh. Ngôi chùa gần 100 năm tuổi này đã phát triển thành một hệ thống giáo dục bài bản với hơn 20 phòng học, duy trì 5 khối từ lớp 1 đến lớp 5. Hằng năm có hơn 400 học sinh theo học, được giảng dạy bởi 11 giáo viên người Khmer. Đây cũng là điểm thi tập trung cho các lớp học Khmer trong vùng, trở thành trung tâm ngôn ngữ – văn hóa quan trọng không chỉ cho Đồng Nai mà còn lan tỏa đến các địa phương lân cận. Nhiều học sinh sau khi trưởng thành từ mái chùa này đã tiếp tục con đường học tập, thi vào các trường trung cấp, cao đẳng, đại học dành cho người Khmer, trở thành những “người giữ lửa” cho ngôn ngữ dân tộc mình.
Các em học sinh chăm chú học đánh vần tiếng “mẹ đẻ” dưới sự hướng dẫn của sư thầy chùa Miên
Không chỉ dừng ở việc dạy chữ, các ngôi chùa Nam tông Khmer còn là nơi bồi đắp niềm tin, lối sống và đạo lý cho thế hệ trẻ. Những giờ học xen lẫn với sinh hoạt tôn giáo, lễ hội truyền thống tạo nên môi trường giáo dục toàn diện. Thượng tọa Thích Pháp Quyền, Trụ trì chùa Sóc Lớn, cho biết: “Các lớp học đều hoàn toàn miễn phí. Sách vở, bữa ăn, thậm chí sinh hoạt hằng ngày của học sinh đều được nhà chùa và các mạnh thường quân hỗ trợ. Đây là cách để chúng tôi nuôi dưỡng và lan tỏa ngôn ngữ Khmer, cũng như giúp trẻ em có môi trường gắn bó, phát triển toàn diện”.
Đặc biệt là việc học tiếng Khmer ở Đồng Nai không chỉ dành cho cộng đồng Khmer, nhiều người Kinh, người dân tộc khác cũng quan tâm và khuyến khích con em mình tìm hiểu, bởi học ngôn ngữ là học cách hiểu và tôn trọng sự khác biệt. Trong bối cảnh Đồng Nai định hướng phát triển du lịch văn hóa – tâm linh, những ngôi chùa Nam tông Khmer với lớp học chữ, với kiến trúc đặc sắc và lễ hội truyền thống, đang trở thành điểm đến hấp dẫn cho du khách muốn trải nghiệm sự đa dạng văn hóa.
Trong xu thế hiện đại hóa, ngôn ngữ dân tộc thiểu số dễ bị mai một khi giới trẻ ít sử dụng. Vì vậy, những lớp học tại chùa chính là chiếc cầu nối bền vững, không chỉ gìn giữ hồn cốt dân tộc mà còn góp phần làm phong phú thêm bản sắc văn hóa Đồng Nai. Mỗi tiếng đọc, mỗi con chữ Khmer được truyền dạy hôm nay chính là lời khẳng định rằng ngôn ngữ mẹ đẻ sẽ tiếp tục song hành cùng nhịp sống hiện đại, trở thành niềm tự hào của cộng đồng và là tài sản chung vô giá của văn hóa Việt Nam.
Trung tâm Thông tin du lịch
