Độc đáo hàng rào đá của dân tộc Giáy bản San Thàng – Lai Châu
(TITC) – Bản Sang Thàng (xã Sang Thàng, TP. Lai Châu) đã được công nhận là bản Văn hóa Du lịch cộng đồng. Một trong những đặc trưng riêng có của bản Sang Thàng là những hàng rào đá độc đáo của đồng bào Giáy nơi đây.
Có thể nói, hàng rào đá là đặc trưng của đồng bào các dân tộc Tây Bắc. Đồng bào Mông, Dao, Phù Lá, Nùng, Hà Nhì… ở vùng Tây Bắc phần lớn đều biết xếp đá làm hàng rào. Họ tận dụng việc nhặt đá từ những nương ngô, mảnh vườn của họ khi canh tác để xếp thành hàng rào; vừa để bảo vệ hoa màu, vừa để tăng diện tích đất canh tác. Điểm độc đáo của hàng rào đá là chúng chỉ được đồng bào xếp chồng lên nhau, không hề có chất kết dính. Đá được dùng làm hàng rào cũng có đủ hình dáng, kích thước, từ to đến nhỏ, từ nhọn đến dẹt…
Những hàng rào đá đặc trưng tại bản San Thàng. Ảnh sưu tầm
Tương tự như hàng rào đá của đồng bào các dân tộc Tây Bắc, hàng rào đã của đồng bào Giáy ở xã Sang Thàng TP. Lai Châu cũng có điểm đặc trưng khác biệt riêng. Hàng rào đá là sự chinh phục cuộc sống, là lẽ tự nhiên của đồng bào. Những người cao tuổi ở San Thàng cho biết, từ hàng trăm năm qua, hàng rào đá được xem như là nét văn hóa truyền thống của đồng bào Giáy nơi đây. Họ chọn đá cuội ở các khe suối xếp khoanh lại làm hàng rào, lấy mặt bằng để làm nhà, để trồng trọt, sản xuất… Hàng rào đá còn được dùng để đánh dấu sự phân chia thổ nhưỡng, ruộng vườn giữa nhà này với nhà kia, bảo vệ gia súc, gia cầm, hoa màu… Đời truyền đời, những đứa trẻ mới sinh ra ở Sang Thàng đã nhìn thấy hàng rào đá bao quanh nhà. Hàng rào đá trở thành linh hồn, thành nét đẹp văn hóa riêng có nơi đây. Hàng rào đá hiện diện khắp nơi, từ đầu bản đến cuối bản, quanh vườn nhà, len lỏi ra cả những cánh đồng, thửa ruộng, bờ ao…
Ông Hồ Văn Xiêng – đồng bào Giáy ở Sang Thàng cho biết, bản Sang Thàng ngày xưa còn được gọi là bản phố đá, vì nơi đây quá nhiều đá. Vườn nhỏ được xếp bằng đá khoanh lại. Trước cửa nhà cũng xếp đá khoanh lại. Từ ngày xưa đã thấy như thế rồi. Từng nhà, từng hộ cũng xếp đá khoanh lại, chia cách hết, của nhà nào nhà đó xếp.
Ngày nay, hàng rào đá của đồng bào Giáy đã được tận dụng trong cuộc sống hiện đại, không chỉ là yếu tố bảo tồn nét văn hóa truyền thống mà còn để thu hút khách du lịch. Hàng rào đá được xếp đá theo hình tháp, chân to vững chãi, cao từ 0,8-1,2m, rộng chừng 1m. Thay vì xếp đá kín như trước, những người dân ở bản San Thàng còn xếp đá thành 2 hàng, đổ đất vào giữa để trồng cây, hoa cảnh; vừa tạo độ bền chắc cho hàng rào, vừa tạo cảnh quan đẹp. Thậm chí, cộng đồng dân cư nơi đây còn vận động nhau chung sức, góp công cõng đá từ suối về để làm tường rào nhà văn hóa…
Sang Thàng hiện có gần 200 hộ dân sinh sống, trong đó người Giáy chiếm đa số. 100% hộ trong bản đều có hàng rào đá, góp phần tạo nên vẻ đẹp chất phác, yên bình mà độc đáo. Chính hàng rào đá đã tạo điểm nhấn thu hút đông đảo du khách trong và ngoài tỉnh đến thăm quan. Chính quyền địa phương cũng đã mở những cuộc vận động nhằm giảm tốc độ đô thị hóa, bảo tồn hàng rào đá như một nét văn hóa truyền thống quý báu. Ông Hoàng Văn Sinh – Chủ tịch UBND xã San Thàng cho biết, chính quyền xã đã có đề án bảo tồn, phát huy bản sắc văn hóa truyền thống tốt đẹp của các dân tộc gắn với phát triển du lịch giai đoạn 2021 – 2025, định hướng đến năm 2030. Trong đề án này, có công tác bảo tồn, tôn tạo hàng rào đá của dân tộc Giáy trước nguy cơ bị bào mòn theo thời gian.
Trung tâm Thông tin du lịch
