Phú Thọ: Độc đáo nghệ thuật in hoa văn trên vải bằng sáp ong của người Dao Tiền

(TITC) – Nghệ thuật in hoa văn trên vải bằng sáp ong được người Dao Tiền tại xã Xuân Sơn, huyện Tân Sơn, tỉnh Phú Thọ lưu truyền và gìn giữ qua nhiều thế hệ. Đây là nét đẹp văn hoá được đồng bào dân tộc nơi đây sử dụng cho các trang phục truyền thống.

Xuân Sơn là xã thuộc vùng sâu, vùng xa đặc biệt khó khăn của tỉnh Phú Thọ với đa số là hai dân tộc Mường và Dao sinh sống. Riêng bản Cỏi, xã Xuân Sơn hiện có 100% hộ là đồng bào dân tộc Dao Tiền sinh sống với nhiều nét văn hóa độc đáo từ tiếng nói, chữ viết, trang phục đến làn điệu Páo dung và đặc biệt là kỹ thuật in hoa văn trên vải bằng sáp ong. 

Nghệ thuật in hoa văn trên vải bằng sáp ong là nét văn hóa độc đáo của người Dao Tiền trên cả nước nói chung. Mặc dù ngày nay, người Dao ít sử dụng các trang phục truyền thống có in sáp ong trong sinh hoạt thường ngày mà chỉ sử dụng vào dịp hội hè hay lễ cấp sắc, tết nhảy… nhưng in sáp ong vẫn được đồng bào Dao Tiền tại bản Cỏi gìn giữ, lưu truyền lại cho các thế hệ kế tiếp.

Để có sáp ong tốt in lên vải tốt phải lấy sáp từ những tổ mật ong rừng quý hiếm. Những tổ ong mang về sau khi tách mật sẽ lấy sáp bỏ vào nồi nước rồi đun sôi, lọc lấy phần nước trong. Sau đó tiếp tục đun phần nước trong cho đến khi nước cô đặc lại thì đổ ra để nguội khoảng 2 – 3 ngày sẽ tạo thành một khối sáp mịn. Sáp ong khi đun nóng để in hoa văn trên vải phải có độ loãng cần thiết, nếu đặc quá thì sáp ong không ăn vải, nếu loãng quá khi in hoa văn sẽ bị nhòe không đẹp mắt.

Sau khi có sáp ong tốt, phải chuẩn bị dụng cụ để in bằng tre vót mỏng, uốn hình tam giác từ 5 – 10 chiếc đủ loại từ 1 – 5 cm để tạo nên các hoa văn với nhiều kích thước khác nhau. Khi vẽ, người vẽ luôn phải ngồi bên bếp lửa, chấm dụng cụ vẽ vào chảo sáp ong đang nóng đặt trên than. Việc in ấn được làm liên tục khi nào hết khổ vải mới thôi. Để có được những tấm vải in sáp ong đẹp, sau khi in sáp ong lên vải chờ sáp ong khô thì phải đem nhuộm chàm rồi phơi. Tiếp đến nhúng tấm vải chàm vào nước sôi để sáp ong tan ra thì các hoa văn đã in mới hiện ra rõ nét trên nền chàm. 

Với người Dao Tiền những hoa văn in trên vải trang phục chính là cách thể hiện sự khéo léo, tỉ mỉ, cẩn trọng của mỗi người phụ nữ. Vì thế, khi người con gái Dao Tiền về nhà chồng, gia đình chồng và họ hàng chỉ cần nhìn vào trang phục là biết cô dâu khéo léo, cần cù, chu đáo với gia đình hay không. Ngay từ nhỏ, các bà, các mẹ đã truyền dạy cho con, cháu mình cách dệt vải, in hoa văn trên trang phục truyền thống rất tỉ mỉ. Cứ như vậy, các sản phẩm in hoa văn trên vải bằng sáp ong mang đậm nét đặc trưng của người Dao Tiền được lưu truyền qua các thế hệ.

Tuy cùng là một kỹ thuật in hoa văn bằng sáp ong nhưng do làm hoàn toàn bằng thủ công nên mỗi tấm vải do mỗi người làm ra sẽ có phong cách riêng. Những chiếc váy với các họa tiết tinh xảo của phụ nữ Dao Tiền thực sự là một tác phẩm nghệ thuật độc đáo với nhiều hoa văn đẹp mắt như: họa tiết hình học, cỏ, cây, hoa, lá, muông thú…, mang nhiều ý nghĩa khác nhau, thể hiện đời sống văn hóa, tín ngưỡng dân tộc Dao Tiền, tôn lên vẻ đẹp duyên dáng, giản dị của người phụ nữ Dao Tiền.

Trung tâm Thông tin du lịch