Nghệ thuật Xòe Thái – Giá trị văn hóa đặc sắc của người Thái
(TITC) – Từ lâu, Xòe Thái đã trở thành một hình thức sinh hoạt phổ biến, là giá trị văn hóa đặc trưng tiêu biểu trong đời sống tinh thần của cộng đồng người Thái và được UNESCO ghi danh là Di sản văn hóa phi vật thể đại diện nhân loại.
“Xòe” (múa) là loại hình nghệ thuật trình diễn của cộng đồng người Thái ở các tỉnh Tây Bắc như Yên Bái, Lai Châu, Điện Biên, Sơn La… Với chủ thể là dân tộc Thái, song Xòe hiện nay đã được nhiều dân tộc trong khu vực tiếp thu và thực hành.
Người Thái đã sáng tạo ra nhiều điệu Xòe. Các điệu Xòe Thái được biểu diễn trong nghi lễ, trong lễ hội truyền thống, trong các sự kiện văn hóa, ngày hội của các dân tộc. Các điệu Xòe nghi lễ và Xòe biểu diễn thường kết hợp với các đạo cụ và được gọi theo tên đạo cụ như Xòe khăn, Xòe nón, Xòe quạt, Xòe sạp, Xòe nhạc, Xòe gậy, Xòe hoa… Phổ biến nhất là Xòe vòng, đây là màn đồng diễn mà người xòe nối thành vòng tròn trong sự hòa đồng với tất cả mọi người. Các nhạc cụ tính tẩu, kèn loa, khèn bè, trống, chiêng, chũm choẹ, pí pặp, bẳng bu, mák hính đệm cho múa. Các động tác múa tuy đơn giản nhưng mang ý nghĩa biểu tượng cho một cuộc sống tốt đẹp và thể hiện sự kết nối, đoàn kết giữa các thế hệ, các thành viên cộng đồng, mang đậm bản sắc văn hóa của người Thái.
Người Thái có 6 điệu Xòe cổ, đó là điệu “Khắm khăn mơi lẩu (Nâng khăn mời rượu), điệu “Phá xí” (Bổ bốn), điệu “Nhôm khăn” (Tung khăn), điệu “Khắm khen” (Nắm tay cùng xòe), điệu “Đổn hôn” (Bước tiến lùi) và điệu “Ỏm lọm tốp mư” (Đi vòng tròn vỗ tay).
Bên cạnh việc duy trì các điệu Xòe cổ, nhiều tỉnh cũng sáng tạo thêm một số điệu Xòe mới, như Xòe mời rượu, Xòe khăn, Xòe quạt… Khách du lịch đến Tây Bắc thường được tham gia giao lưu các điệu Xòe đơn giản như điệu Xòe vòng.
Nghệ thuật Xòe Thái cũng tượng trưng cho cái đẹp, chứa đựng những giá trị nghệ thuật vũ đạo, âm nhạc, ca hát, trang phục, ẩm thực và quan trọng hơn là sự ứng xử văn hóa của cộng đồng người Thái. Ngày nay, Nghệ thuật Xòe Thái đã trở thành biểu tượng của lòng cởi mở, hiếu khách, là dấu ấn văn hóa và bản sắc văn hóa đậm đà của người Thái. Xòe Thái đã thực sự trở thành món ăn tinh thần không thể thiếu của người Thái, thể hiện bản sắc và sự kế tục. Xòe Thái còn là điểm nhấn văn hóa, mang đậm bản sắc dân tộc Thái và trở thành một loại hình trình diễn trong các điểm sinh hoạt cộng đồng, là yếu tố quan trọng thu hút khách du lịch trong nước và quốc tế.
Năm 2013 và 2015, Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch ghi danh Nghệ thuật Xòe Thái (của các địa phương Điện Biên, Lai Châu, Nghĩa Lộ – Yên Bái và Sơn La) trong Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia. Năm 2021, UNESCO ghi danh Nghệ thuật Xòe Thái vào Danh sách di sản văn hóa phi vật thể đại diện của nhân loại.
Trung tâm Thông tin du lịch
