Nghề làm lồng đèn của người Hoa ở Chợ Lớn – từ truyền thống đến điểm hẹn du lịch

(TITC) – Nghề làm lồng đèn của người Hoa ở vùng Chợ Lớn (TP. Hồ Chí Minh) đã tồn tại qua nhiều thế hệ, trở thành một phần ký ức của biết bao người gắn liền với những mùa Trung Thu rực rỡ. Đây không chỉ là một nghề thủ công mà còn là biểu tượng văn hóa, phản ánh rõ nét sự giao thoa và hòa quyện giữa hai dòng chảy văn hóa Hoa – Việt.

Để tạo nên một chiếc lồng đèn hoàn chỉnh, các nghệ nhân phải trải qua nhiều công đoạn công phu. Trước hết là làm khung, thường bằng tre, gỗ mỏng hoặc kẽm, được uốn nắn khéo léo thành các hình dáng như cá chép, thỏ ngọc, rồng phượng…, đòi hỏi sự tỉ mỉ và đôi bàn tay dẻo dai, bởi khung phải chắc chắn nhưng vẫn thanh thoát, hài hòa. Tiếp theo là bồi giấy hoặc dán kiếng màu lên khung, từng lớp giấy mỏng được dán cẩn thận để bề mặt mịn màng, phẳng phiu, còn giấy kiếng thì được căng khéo léo để ánh sáng xuyên qua lung linh. Sau đó, nghệ nhân tiến hành tô vẽ, trang trí: từng nét cọ được điểm xuyết tạo nên họa tiết hoa văn tinh tế, khi thì rực rỡ, khi thì trang nhã, tùy theo ý tưởng. Cuối cùng là lắp nến hoặc đèn nhỏ bên trong, để khi thắp sáng, chiếc lồng đèn không chỉ tỏa ánh sáng huyền ảo mà còn phô bày vẻ đẹp nghệ thuật của từng chi tiết. Cả quá trình có thể mất từ vài giờ hoặc lâu hơn, tùy vào độ cầu kỳ, nhưng đều chứa đựng tâm huyết, sự sáng tạo, tình yêu nghề, sự tự hào về di sản của cha ông và niềm tin vào hạnh phúc, đoàn viên.

(Ảnh: TITC)

Nếu như lồng đèn truyền thống của người Hoa thường nổi bật với hình dáng rồng, phượng, cá chép hay các tích truyện dân gian Trung Hoa, thì theo thời gian, những nghệ nhân Chợ Lớn đã khéo léo đưa vào đó hơi thở của văn hóa Việt. Người ta có thể bắt gặp lồng đèn hình trống đồng, chim lạc, hoa sen Việt Nam hoặc những nhân vật quen thuộc trong truyện cổ tích Việt. Chính sự sáng tạo đó đã khiến nghề làm lồng đèn ở Chợ Lớn trở nên độc đáo, không còn bó hẹp trong một cộng đồng người Hoa mà dần trở thành tài sản chung của Thành phố. Sự kết hợp khéo léo ấy cũng cho thấy tinh thần cởi mở, sẵn sàng hòa nhập với văn hóa bản địa, tạo nên một dòng chảy văn hóa đa sắc màu mà vẫn gắn kết bền chặt.

(Ảnh: TITC)

Ngày nay, khi xã hội ngày càng phát triển, nghề làm lồng đèn truyền thống đứng trước không ít thách thức. Sự xuất hiện tràn lan của các loại lồng đèn nhựa, lồng đèn điện tử giá rẻ, dễ mua, đã khiến sản phẩm thủ công bị cạnh tranh mạnh mẽ. Thế nhưng, chính trong bối cảnh đó, giá trị văn hóa và tính nghệ thuật của lồng đèn Chợ Lớn lại càng được khẳng định. Nhiều du khách trong và ngoài nước tìm đến phố lồng đèn Lương Nhữ Học, đặc biệt vào dịp Trung Thu, không chỉ để mua lồng đèn mà còn để trải nghiệm không gian văn hóa độc đáo, nơi những con phố bừng sáng bởi hàng nghìn chiếc đèn lung linh, đầy sắc màu. Với họ, đây không chỉ là nơi mua sắm mà còn là điểm hẹn văn hóa, nơi có thể cảm nhận nhịp sống cộng đồng và sự giao thoa Hoa – Việt rõ nét nhất.

(Ảnh: TITC)

Không thể không nhắc đến lễ hội lồng đèn – điểm nhấn lớn nhất của nghề làm lồng đèn Chợ Lớn. Mỗi dịp Trung Thu, phố lồng đèn Lương Nhữ Học và nhiều tuyến đường lân cận biến thành một không gian lễ hội ánh sáng, thu hút đông đảo người dân và du khách. Hàng trăm gian hàng rực rỡ, hàng nghìn chiếc đèn đa dạng hình dáng cùng với tiếng trống lân rộn ràng, tiếng cười nói náo nhiệt đã tạo nên một bức tranh văn hóa đầy sức sống. Lễ hội lồng đèn không chỉ là nơi lưu giữ ký ức tuổi thơ mà còn dần trở thành một sự kiện văn hóa – du lịch đặc sắc của thành phố, góp phần quảng bá hình ảnh Sài Gòn năng động và giàu bản sắc.

(Ảnh: TITC)

Để nghề làm lồng đèn của người Hoa vùng Chợ Lớn thật sự trở thành điểm nhấn văn hóa – du lịch của TP. Hồ Chí Minh, cần có sự đầu tư và định hướng phát triển bài bản. Việc tổ chức các lễ hội ánh sáng, các buổi trải nghiệm làm lồng đèn, triển lãm nghệ thuật thủ công sẽ giúp du khách hiểu hơn về giá trị nghề truyền thống. Đồng thời, khuyến khích các nghệ nhân hợp tác với các nhà thiết kế, nghệ sĩ trẻ để sáng tạo ra những mẫu lồng đèn vừa giữ nét xưa vừa mang hơi thở hiện đại, phù hợp thị hiếu khách du lịch quốc tế. Bên cạnh đó, phố lồng đèn có thể được quy hoạch thành tuyến du lịch văn hóa đặc thù, kết nối với các hội quán, chùa miếu và các điểm tham quan khác của Chợ Lớn, tạo thành một sản phẩm du lịch văn hóa trọn vẹn.

(Ảnh: TITC)

Nghề làm lồng đèn của người Hoa ở Chợ Lớn là minh chứng sinh động cho sự giao thoa, hội nhập và đồng hành của hai nền văn hóa Hoa – Việt trong lòng đô thị. Giữ gìn và phát huy nghề truyền thống này không chỉ là trách nhiệm của cộng đồng người Hoa mà còn là của toàn xã hội, để những ánh sáng lung linh từ chiếc lồng đèn không tắt lịm trong guồng quay hiện đại, mà tiếp tục tỏa sáng như một biểu tượng văn hóa đặc sắc, thu hút bước chân du khách, góp phần làm giàu thêm diện mạo văn hóa đa dạng và hấp dẫn của thành phố.

Trung tâm Thông tin du lịch