Nghề làm lân – sư – rồng: Nét đẹp văn hóa Hoa trên đất Việt
(TITC) – Trong đời sống văn hóa của cộng đồng người Hoa ở Việt Nam, hình ảnh lân, sư, rồng không chỉ là đạo cụ biểu diễn trong những ngày hội lớn, mà còn là biểu tượng thiêng liêng gắn liền với niềm tin, khát vọng và bản sắc văn hóa. Mỗi mùa Trung thu, Tết Nguyên đán hay dịp khai trương, lễ hội, tiếng trống lân rộn rã, sắc màu sư tử – rồng bay lượn đã trở thành phần không thể thiếu trong ký ức cộng đồng. Và để tạo nên những linh vật ấy, không thể không nhắc đến nghề truyền thống của người Hoa: nghề làm lân – sư – rồng, một nghề vừa thủ công, vừa thấm đẫm giá trị tinh thần.
Ảnh: TITC
Nghề thủ công mang linh hồn văn hóa Hoa
Nghề làm lân – sư – rồng xuất phát từ chính phong tục và tín ngưỡng lâu đời của người Hoa, khi họ xem các linh vật này là biểu tượng của sự cát tường, thịnh vượng. Từ khi định cư trên đất Việt, đặc biệt ở những vùng tập trung đông đồng bào Hoa như TP. Hồ Chí Minh, Đồng Nai, họ đã mang theo nghề và dần hình thành những làng nghề, cơ sở chế tác nổi tiếng.
Để làm ra một chiếc đầu lân hay thân rồng hoàn chỉnh, nghệ nhân phải trải qua nhiều công đoạn công phu: chọn tre để làm khung, uốn nẹp tạo dáng, dán giấy, sơn phủ, vẽ hoa văn rồi gắn thêm râu, mắt, lưỡi. Mỗi đường nét đều chứa đựng kỹ thuật tinh tế và thẩm mỹ đặc trưng của người Hoa. Đầu lân phải có “thần”, đôi mắt phải toát lên sự uy nghiêm nhưng cũng linh hoạt, thân rồng phải uốn lượn mềm mại, đầy sức sống.
(Ảnh: TITC)
Qua từng thế hệ, nghề làm lân – sư – rồng của người Hoa không ngừng sáng tạo, kết hợp màu sắc truyền thống với họa tiết hiện đại. Vẫn là khung tre, giấy thủ công, nhưng nay còn có thêm vải, sợi tổng hợp hay kim tuyến để đáp ứng thị hiếu đa dạng. Nhờ đó, sản phẩm vừa giữ hồn xưa, vừa bắt kịp nhịp sống mới, giúp linh vật trở nên sống động hơn trong các màn biểu diễn.
Ý nghĩa gắn kết cộng đồng và lưu giữ bản sắc
Trong văn hóa người Hoa, lân – sư – rồng không đơn thuần là biểu tượng giải trí, mà còn là sợi dây gắn kết cộng đồng. Mỗi dịp Tết, lễ hội, các đoàn múa quy tụ thanh niên trong xóm, cùng nhau tập luyện, cùng nhau biểu diễn. Nghề làm lân – sư – rồng vì thế cũng trở thành cầu nối giữa các thế hệ: người già truyền nghề, người trẻ nối nghiệp, vừa giữ nghề, vừa giữ lửa văn hóa.
Ảnh: TITC
Ý nghĩa của nghề này còn thể hiện rõ trong các dịp trọng đại. Lân múa rộn ràng ngày khai trương cửa tiệm mang đến niềm tin về sự hanh thông, rồng bay lượn trong lễ hội thể hiện khát vọng vươn cao. Mỗi linh vật được làm ra không chỉ là sản phẩm thủ công, mà còn là vật mang niềm tin, lời chúc phúc. Đó chính là lý do nghề vẫn tồn tại bền bỉ, dù xã hội đã hiện đại hóa nhanh chóng.
Ngày nay, không chỉ phục vụ cộng đồng người Hoa, sản phẩm lân – sư – rồng còn theo chân các đoàn nghệ thuật đi khắp nơi, góp phần lan tỏa văn hóa Hoa trong đời sống người Việt, thu hút rất đông du khách thập phương tham quan, trải nghiệm. Từ khu phố người Hoa ở Chợ Lớn, tiếng trống lân vang lên lại lan xa, trở thành biểu tượng quen thuộc của sự náo nhiệt, vui tươi, để cộng đồng người Việt – Hoa thêm gần gũi, gắn kết.
Ảnh: TITC
TP. Hồ Chí Minh được xem là cái nôi của nghệ thuật múa lân – sư – rồng. Hằng năm, Thành phố đều tổ chức hội thi múa lân – sư – rồng, quy tụ hàng chục đến hàng trăm đoàn lân – sư – rồng chuyên nghiệp và bán chuyên. Các đội thi không chỉ tranh tài về kỹ thuật, sự dẻo dai và phối hợp nhịp nhàng, mà còn thể hiện bản sắc văn hóa độc đáo qua cách tạo hình, biến tấu đầu lân – sư – rồng, âm nhạc trống – chiêng sôi động cùng những màn biểu diễn mang tính sáng tạo. Hội thi đã trở thành điểm nhấn du lịch văn hóa đặc sắc, thu hút đông đảo người dân và du khách đến chiêm ngưỡng.
Được Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch đưa vào Danh mục di sản văn hóa phi vật thể quốc gia năm 2021, đã khẳng định giá trị nghệ thuật và ý nghĩa văn hóa sâu sắc của múa lân – sư – rồng, đồng thời mở ra cơ hội để bảo tồn, phát huy nghề truyền thống gắn liền với cộng đồng người Hoa, góp phần làm giàu thêm bản sắc văn hóa Việt Nam.
Nghề làm lân – sư – rồng, nhìn tưởng chỉ là một nghề thủ công, nhưng thực chất chứa đựng cả mạch nguồn văn hóa, ký ức và niềm tự hào của cộng đồng người Hoa trên đất Việt. Trong từng sợi tre, từng đường sơn, từng chiếc râu lân hay ánh mắt rồng, là cả tâm huyết, trí tuệ và tình yêu văn hóa của nghệ nhân. Giữ nghề hôm nay, là giữ cho mai sau không chỉ một nghề truyền thống, mà còn là cả một phần hồn của cộng đồng, để lân – sư – rồng mãi rộn ràng trong đời sống lễ hội, mãi sáng rực như biểu tượng của cát tường và thịnh vượng.
Trung tâm Thông tin du lịch
