Kỳ bí trò vật chày của người Dao đỏ ở Hoàng Su Phì
(TITC) – Hoàng Su Phì (Hà Giang) là một địa danh nổi tiếng bởi thắng cảnh ruộng bậc thang làm say lòng du khách. Đồng bào Dao đỏ ở Hoàng Su Phì còn có nhiều nét văn hóa tâm linh đặc sắc như lễ nhảy lửa, lễ cấp sắc, lễ cúng Bàn vương… Ngoài ra, trò chơi dân gian “vật chày” của đồng bào nơi đây cũng mang một nét kỳ bí riêng có.
Trò chơi “vật chày” là một trò chơi thể hiện sức mạnh, sự kết hợp khéo léo của cả người gánh và người vật. Theo Phó Giám đốc Sở VHTTDL Hà Giang Triệu Thị Tình, vật chày là trò chơi mang đậm nét dân gian của người Dao đỏ. Vật chày thường có trong các lễ hội, các hoạt động giao lưu của đồng bào. Du khách thường rất thích thú khi trải nghiệm trò chơi này, cũng chính bởi sự bí ẩn riêng có của trò chơi.
Thầy mo làm phép trước khi tiến hành trò chơi vật chày. Ảnh: TITC
Trò vật chày chủ yếu do 2 người gánh chày đảm nhiệm. Hai người gánh chày không nhất thiết phải quá khỏe, nhưng đòi hỏi phải có sự ăn ý, kết hợp khéo léo. Sự bí ẩn của trò chơi cũng bởi hai người gánh chày không phải quá khỏe, nhưng dù bao nhiêu người tham gia “vật chày” cũng khó có thể thắng. Trò trơi cũng có sự tham gia ban đầu của thầy mo trong bản; dù là thầy mo, người “gánh chày” hay “vật chày” đều phải tuân thủ một nguyên tắc là không được bịt vào đầu chày.
Khi bắt đầu trò chơi, hai người gánh chày cúi xuống, đấu vai vào nhau, dùng cùng hõm vai để gánh chày; cùng vai phải hoặc vai trái. Gọi là gánh, nhưng thực tế là tỳ vào chiếc chày được dựng đứng dưới đất; hai tay mỗi người nắm vào đoạn chày phía dưới, dùng sức ghì mạnh đầu chày xuống đất, ghì mạnh và cân đối. Khi thầy mo lamg phép, tay thầy mo sẽ nắm phần chày phía trên, đi vòng quanh hai người gánh chày. Vừa đi, vừa làm phép, tay thầy mo cũng kéo đầu chày xoay mạnh theo chiều đi; sau một lúc thì đầu chày dưới đất tự “trôi” lên. Lúc này vai trò của thầy mo kết thúc, hai người gánh chày tựa như có một ma lực nào đấy khiến họ dùng hết sức như muốn đẩy chày về phía người kia; họ vừa đẩy hết sức, vừa di chuyển một cách khéo léo để cái chày không tuột khỏi vai rơi xuống đất.
Bốn du khách lực lưỡng dù đã rất nỗ lực cũng không thể làm cho đầu chày bên dưới chạm đất. Ảnh: TITC
Khi đầu chày đã rời khỏi mặt đất, bất cứ ai muốn tham gia vật chày cũng được. Một người, năm người, mười người một lúc đều được, miễn là có thể bám vào chày để cùng ra sức. Anh Triệu Mềnh Quyên ở xã Thông Nguyên cho biết, những người vật chày có thể dùng tất cả mọi cách để có thể làm cho đầu chày bên dưới chạm đất, thậm chí có thể đu mình lên cũng được chấp nhận. Chỉ cần đầu chày chạm đất là sẽ thắng. Thế nhưng, có vẻ như có một thế lực nào đó ngăn cản nỗ lực của những người vật chày, khiến họ không tài nào làm cho đầu chày bên dưới chạm đất được. Anh Nguyễn Thành Công (35 Nguyễn Kiệm, TP.HCM) từng hào hứng tham gia vật cùng một số thanh niên khỏe mạnh khác chia sẻ: “Không thể vật xuống được. Họ cứ xoay quanh như cố hất mình ra”.
Hai du khách trải nghiệm động tác gánh chày nhưng không thành công. Ảnh: TITC
Hai thanh niên khác trong số du khách có mặt hôm đấy ngỏ ý muốn làm người gánh chày thì nhận được lời cảnh báo của thầy mo, rằng 2 người phải hợp thì chày mới lên khỏi mặt đất. Dưới sự hướng dẫn của thầy mo, 2 thanh niên đã cố gắng làm đúng theo hướng dẫn. Thầy mo cũng làm phép, nhưng cái chày chỉ rời khỏi mặt đất một đoạn rồi thất bại. Thử lại lần nữa thì không thể rời khỏi mặt đất. Hai du khách sau khi trải nghiệm cũng hào hứng chia sẻ, rằng họ không làm gì cả và rất cố gắng ghì đầu chày mạnh xuống đất, thế nhưng cái chạy vẫn cứ nhẹ nhàng trôi lên. Quả thật là một trò chơi kỳ bí.
Trung tâm Thông tin du lịch
