Độc đáo Tết Chăm Phtrong của tộc người Ơ Đu, Nghệ An
(TITC) – Tết Chăm Phtrong hay còn gọi là lễ đón tiếng sấm đầu năm là một nghi lễ truyền thống quan trọng và độc đáo mang đậm bản sắc và tín ngưỡng đặc biệt của dân tộc Ơ Đu, ở bản Văng Môn, xã Nga My, tỉnh Nghệ An.
Người dân Ơ Đu di chuyển các mâm cúng (cúng Thần Sấm, cúng làm vía cho dân bản) ra địa điểm cúng được thực hiện ngoài trời ngay trung tâm bản Văng Môn, xã Nga My, tỉnh Nghệ An. Ảnh: Internet
Lễ đón tiếng sấm đầu năm tồn tại khoảng 100 năm qua, là một lễ hội lớn, quan trọng, có nhiều lễ thức mang đậm sắc thái văn hóa độc đáo, đặc trưng riêng có của dân tộc Ơ Đu.
Lễ hội này gắn liền với tục thờ Thần Sấm, vị thần tối cao trong tâm thức của người Ơ Đu, mang ý nghĩa tâm linh sâu sắc, đánh dấu thời điểm bắt đầu năm mới theo quan niệm của người Ơ Đu, khi tiếng sấm đầu tiên vang lên (thường vào khoảng tháng Hai đến tháng Tư Dương lịch).
Trong ngày Tết, nghi lễ quan trọng nhất diễn ra tại nhà trưởng họ hoặc già làng – những người có uy tín, thay mặt cả cộng đồng để dâng lễ vật. Mâm cúng được chuẩn bị chu đáo, gồm xôi, gà, cá suối, rượu cần, cùng các món thịt trâu, bò, dê, lợn… Những con vật này không chỉ là nguồn thực phẩm quý mà còn mang ý nghĩa tâm linh, biểu trưng cho sự sung túc, no đủ. Khi hương khói lan tỏa, lời khấn nguyện được cất lên trang nghiêm, đó cũng là lúc mỗi thành viên trong cộng đồng bày tỏ sự gắn bó với cội nguồn, thiên nhiên và đất trời.
Sau phần lễ là phần hội – khoảng thời gian cả bản làng cùng chung vui. Người già kể lại những câu chuyện xưa, thanh niên quây quần bên ché rượu cần, thiếu nữ khoe những điệu múa uyển chuyển trong trang phục truyền thống rực rỡ. Tiếng trống, tiếng chiêng, khèn và các nhạc cụ dân tộc vang lên tạo nên không khí tưng bừng, náo nức.
Các trò chơi dân gian như ném còn, bắn nỏ, kéo co, nhảy sạp… thu hút đông đảo mọi người tham gia. Đặc biệt, trong ngày Tết, trai gái có cơ hội hát đối đáp, tìm hiểu và bày tỏ tình cảm, nhiều đôi lứa đã nên duyên từ chính những ngày hội như thế. Vì vậy, Tết Chăm Phtrong không chỉ mang giá trị tín ngưỡng mà còn là dịp để gắn kết cộng đồng, củng cố tình làng nghĩa xóm, đồng thời duy trì sợi dây liên kết thế hệ.
Mâm cúng Thần Sấm. Ảnh: Internet
Trong dòng chảy của đời sống hiện đại, không ít phong tục của người Ơ Đu đứng trước nguy cơ mai một, bởi lớp trẻ ít còn sử dụng ngôn ngữ mẹ đẻ, nhiều nghi thức truyền thống cũng bị giản lược. Tuy vậy, Tết Chăm Phtrong vẫn được duy trì, vừa là dấu ấn văn hóa, vừa là biểu tượng cho ý chí bảo tồn bản sắc của đồng bào.
Những năm gần đây, chính quyền Nghệ An đã có nhiều chương trình hỗ trợ cộng đồng Ơ Đu gìn giữ di sản. Hoạt động phục dựng Tết Chăm Phtrong được đưa vào các sự kiện văn hóa – du lịch của địa phương, không chỉ giúp người dân nâng cao niềm tự hào về cội nguồn mà còn giới thiệu đến du khách nét đẹp của một tộc người ít dân số.
Việc kết hợp giữa bảo tồn lễ hội và khai thác du lịch không chỉ tạo sinh kế mới cho đồng bào mà còn giúp quảng bá hình ảnh một cộng đồng tuy ít người nhưng giàu bản sắc. Đây là nỗ lực chung của tỉnh Nghệ An trong công tác gìn giữ và phát huy giá trị văn hóa truyền thống của các dân tộc thiểu số, góp phần xây dựng nền văn hóa Việt Nam đa dạng mà thống nhất.
Trung tâm Thông tin du lịch
